چهل حدیث در مورد هواپرستی و جهاد با نفس

مترادف هواپرستی: بوالهوسی، چلچلی، شهوت پرستی، شهوتی، هوسرانی

هواپرستی. [ هََ پ َ رَ ] (حامص مرکب ) در پی هوای نفس بودن. هوس رانی :

هواپرستی و دنیازدگی، موجب دوری از محبوب دلها و یکی از رذائل مهم اخلاقی است.
هواپرستی در واقع یک بیماری و سرمنشا همه فسادها و تباه کاری های انسان است. «راس کل خطیئه حب الدنیا». دو عامل مهمی که سد راه قرب به خدای تعالی و وصال شده است.

 

۱. افضلُ الجهادِ جهادَ النفسِ عن الهوی و فطامها عن لذّات الدنیا.
برترین جهاد، مبارزه کرن با هوای نفس و بازگرفتن آن از لذت های دنیاست.

۲.حارِبوا انفُسَکم علی الدُّنیا و اصرِفُوها عَنها فانّها سریعه الزّوال و کثیره الزلزال.
 با نفسهایتان در دنیا مجاهده کنید و از دنیا منصرفش کنید، چرا که دنیا به سرعت از بین می رود و لغزشگاه هایش بسیار است.

۳. ذِکْرُ الموتِ یَمیتُ الشهواتِ فی النفس و یَقطعُ مَنابتَ الغفلهِ و یقَوِی النفسَ بمواعد الله … .
 یاد مرگ، خواسته های نفسانی را می میراند و عوامل غفلت را ریشه کن می کند و نفس را به وسیله وعده های الهی، قوت می بخشد.

۴. ان المجاهد نفسه علی طاعه الله و عن معاصیه عند الله سبحانه بمنزله الشهید.
 کسی که در راه فرمانبرداری از خدا و دوری از نافرمانی او با نفس خویش مبارزه کند، نزد خدای سبحان منزلت شهید را دارد.

۵. جاهدَ نفسَک لِتَردَّها عن هواها، فانه واجبٌ علیک کجهادِ عدوِک.
برای بازداشتن نفس خود از خواهش هایش با آن مبارزه کن که مبارزه با نفس همچون مبارزه با دشمنت بر تو واجب است.

۶. ینبغی للعاقل ان لا یَخْلوا فی کلِّ حالهٍ عن طاعه ربّه و مجاهده نفسه.
 سزاوار است که خردمند در هیچ حالی از طاعت پروردگارش و پیکار با نفسش باز نایستد.

۷.جاهدَ نفسَک و قَدِّم توبتَک تَفُز بطاعه ربک.
 با (خواهش های) نفست مبارزه کن و توبه ات را پیش انداز تا به طاعت پروردگارت دست یابی.

۸.ان المؤمنَ معنیٌ بمجاهدهِ نفسه لِیَغلَبُها علی هواها فمرهً یُقیمَ اَودها و یَخالف هواها فی محبه الله … .
همانا مؤمن به پیکار با نفس خودش اهتمام می ورزد تا بر هوی و خواهش آن چیره شود، گاه کجی نفس را راست می کند و در راه محبت خدا با خواهش های نفسانی می ستیزد و گاهی هم نفسش او را بر زمین می زند و لذا پیرو هواهای آن می شود، اما خداوند او را از جا بلند می کند و از لغزشش می گذرد و او نیز متوجه می شود.

۹. حارِبو هذه القلوبَ فانها سریعه العثار.
 با این دلها (نفس ها) بجنگید که آنها زود می لغزند.

۱۰.  مَن لَم یکُن له واعظٌ مِن قلبِه و زاجر مِن نفسِه و لم یَکن لهُ قَرین مُرشد استمکن عدوه من عنقه.
 کسی که واعظی در قلب خودش و بازدارنده ای در نفس خودش و راهنمایی روشنگر نداشته باشد، دشمنش بر او مسلط می شود.

۱۱.  ان النبی – صلّی الله علیه و آله – بَعثَ بِسریه فلما رجعوا قال: مرحباً بقوم قضوا الجهادَ الاضعرَ و بقی الجهادُ الاکبرُ قیلَ یا رسولَ الله و ما الجهادُ الاکبرُ. قال: جهادُ النفسِ.
همانا پیامبر اکرم – صلّی الله علیه و آله – لشکری را برای جهاد فرستاد، زمانی که برگشتند به آنها فرمودند بارک الله بر قومی که جهاد اصغر را با موفقیت پشت سر گذاشتند و برای آنها جهاد اکبر باقی است. گفتند: یا رسول الله جهاد اکبر چیست؟ حضرت فرمودند: جهاد با نفس.

۱۲.  اغلق ابوابَ جوارِحک عمّا (یقع) ضرره الی قلبک و یذهب بوجاهتک عندالله و یعقّب الحسره و الندامه یوم القیامه … .
 درهای اعضا و جوارحت را از آنچه برای قلبت ضرر دارد ببند، چرا که اگر نبندی آبرویت را نزد خدا می برد و در قیامت حسرت و ندامت را برایت در پی دارد.

۱۳. ان نفسَک لَخَدوعٌ اِن تَثِق بها یقتَدَک الشیطانُ الی ارتکابِ المحارمِ ان النفسَ لأمارهٌ بالسوءِ … .
نفس تو بسیار فریبکار است، اگر به او اعتماد کنی تو را به پیروی کردن از شیطان و ارتکاب محارم الهی می کشاند، (چنانکه خداوند متعال فرمودنده:) همانا نفس امر کننده به بدی است.

۱۴.  المجاهدُ مَن جاهدَ نفسَه.
مجاهد کسی است که با نفس خود پیکار کند.

۱۵. انّی ضعیف العمل قلیل الصلاه قلیل الصوم و لکن ارجو ان لا آکل الّا حلالّا و لا انکح الّا حلالّا؟ فقال – علیه السّلام – : ای جهادٍ افضل من عفه بطن و فرج.
شخصی گفت: من در عمل ضعیف و نماز و روزه ام کم است، لکن امید دارم در خوردن بجز حلال نخوردم و روابطم جز روابط مشروع نباشد؟ در پاسخ فرمودند: چه جهادی برتر از پاکی شکم (از حرام) و ارتباط مشروع است.

۱۶. طوبی لِمَن جاهد فی الله نَفْسَه و هواهُ وَ مَنْ هَزَمَ جُنْدَ هواهُ ظَفِرَ برضی الله تعالی … .
 خوشا به حال کسی که در راه خدا با خواهش های نفسش مجاهده کند و کسی که لشکر خواهش های نفسش را شکست دهد، موفق به کسب رضای الهی می شود.

۱۷. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : اَعدَی عدوِک نفسُکَ التی بینَ جَنبَیک.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: بزرگترین دشمن تو نفس تو است که بین دو پهلوی توست (همیشه با تو همراه است).

۱۸. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : افضلُ الجهادِ مَن اصبَح لا یَهُمُّ بظلم احد.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: برترین جهاد آن است که انسان روز خود را آغاز کند در حالی که در اندیشه ستم کردن بر احدی نباشد.

۱۹. ذروهُ الغایات لاینالها الّا ذوو التهذیب و المجاهدات.
به اوج اهدافشان نرسند، مگر وارستگان نفس ستیز.

۲۰. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – فی صفه اهل الآخره: یَتعَبونَ انفسَهم و لا یُریحونَها، إنّ راحهَ اهلِ الجَنهِ فی المْوتِ و … .

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – (در توصیف اهل آخرت) فرمودند: جان های خویش را به رنج می افکنند و طعم آسودگی را به (جان هایشان) نمی چشنانند، همانا آسودگی اهل بهشت در مردن است و آخرت محل راحتی و آسایش خداپرستان است.

۲۱. جاهدَ نفسَک علی طاعه الله مجاهده العدوِّ عدوّه و غالبها مغالبهَ الضّد ضدَّه فانّ اقوی الناس من قوی علی نفسه.
در راه طاعت خدا با نفس خود پیکار کن همچون کسی که با دشمنش می جنگد و بر آن چیره شو، همچون چیره آمدن خصم بر خصم، زیرا نیرومند ترین مردمان کسی است که بر نفس خویش چیره شود.

۲۲. المجاهد النفس شمیهُ النُّبَلاءِ.
مبارزه کردن با نفس، خصلت مردان شریف و بزرگوار است.

۲۳. جهادُ النفس بالعلم عنوان العقل.
جهاد آگاهانه با نفس، سرلوحه خرد است.

۲۴. کفاک فی مجاهده نفسِک ان لاتزال ابداً لها مغالباً و علی اهویتها محارباً.
در پیکار با نفست تو را همین بس که همواره بر آن چیرگی جویی و با خواهش هایش در ستیزه باشی.

۲۵.  ثمرهُ المحاسَبه صلاحُ النَّفس.
ثمره محاسبه (افعال)، اصلاح نفس است.

۲۶.  رَدْعُ النفس و جهادُها عن اَهْوَیتِها یرفعُ الدرجات و یضاعفُ الحسنات.
 پیکار با نفس و بازداشتن آن از خواهشهایش، درجات را رفعت می بخشد و حسنات را دو چندان می کند.

۲۷. جهادُ النفس مَهْرُ الجنّه.
جهاد با نفس، کابین بهشت است.

۲۸. جهادُ الهوی ثَمنُ الجّنه.
مبارزه با خواهش های نفسانی، بهای بهشت است.

۲۹. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : بالمجاهدهِ یُغلَبُ سوءُ العادهِ.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: با مجاهده می توان بر عادت های بد غلبه آمد.

۳۰. ثمره المجاهد قهر النفس.
 ثمره مجاهده، مقهور کردن نفس است.

۳۱. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : جاهَدوا نفسُکم بقله الطعام و الشراب تظلَّکم الملائکه و یَفِرُّ عنکم الشیطان.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: با کم خوردن و کم آشامیدن به جنگ با نفس هایتان روید تا فرشتگان بر شما سایه افکنند و شیطان از شما بگریزد.

۳۲. املکُوا انفسکم بدوامِ جهادِها.
 با پیکار بی امان با نفسهایتان، زمام آنها را در اختیار خود گیرید.

۳۳. رُدّ عن نفسِک عند الشهوهِ و أقِمها علی کتاب الله عند الشبهات.
 در هنگام شهوت، نفست را نگه دار و در هنگام شبهات به کتاب خدا ارجاع ده.

۳۴. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : حاسِبوا انفسَکم قبلَ ان تحاسَبُوا وَ زِنُوها قَبل أن تُوزُنوا و تَجَهَزُّوا لِلعرض الْاَکبر.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: از نفسهایتان حساب کشی کنید قبل از آنکه اعمال شما را حسابرسی کنند، و اعمال خویش را وزن کنید قبل از آنکه اعمال شما را وزن کنند، و خودتان را مجهز کنید برای روزی که همه اعمال عرضه می شوند (قیامت).

۳۵.  اِنَّ مجاهدهَ النفسِ لتزمها عنِ المعاصی و تَعصمُها عنِ الردی.
 پیکار با نفس، آن را در ارتکاب گناهان مهار می کند و از هلاکت و نابودی نگهش می دارد.

۳۶. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : اجتهدوا فی العمل، فإنْ قَصُرَبکم الضَّعفُ فکفَوا عن المعاصی.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: در کار (طاعت خدا) سخت بکوشید و اگر ناتوانی شما را از طاعت خدا سست و درمانده کرد، از گناهان خودداری کنید.

۳۷.  کیفَ یَستَطِیعُ صلاحَ نفسِه من لا یَقنعُ بالقلیلِ.
 کسی که به کم قانع نیست، چگونه می تواند نفس خویش را اصلاح کند (یعنی نمی تواند چنین کند).

۳۸.  فی خلافِ النفسِ رشدُها.
 رشد و تکامل آدمی، در مخالفت با نفس است.

۳۹. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : اشّد الناس اجتهاداً من ترک الذنوب.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: سخت کوش ترین مردم کسی است که گناهان را فروگذارد.

۴۰. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : المجاهدُ مَن جاهَدَ نفسَه فی الله.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: مجاهد کسی است که در راه خدا با نفسش مبارزه کند.